Pracodawca ma obowiązek zapewnić wszelkie środki, które są niezbędne do udzielenia pierwszej pomocy. Dotyczy to przede wszystkim wyposażenia apteczek oraz punktów pierwszej pomocy w miejscu pracy. Znajdujący się w nich sprzęt musi być regularnie kontrolowany i uzupełniany. Co więcej, istotna jest także kwestia odpowiedniego doboru odzieży ochronnej i roboczej, dzięki której można znacznie zminimalizować ryzyko wystąpienia wypadku.
Obowiązki pracodawcy w świetle przepisów prawa
Zgodnie z art. 2091 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) pracodawca ma obowiązek zapewnić środki, które są niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów oraz ewakuacji pracowników. Jest zobowiązany wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy, a także do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji. Ponadto, musi zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej. Działania te należy dostosować do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń.
Co więcej, pomimo tego, że pracodawca wyznaczając pracowników, którzy mieliby udzielać pierwszej pomocy i dbać o inne kwestie związane z bezpieczeństwem w zakładzie pracy, nie musi otrzymać zgody od konkretnej osoby, warto jednak, aby przeprowadził wcześniej rozmowę z danym pracownikiem. Wybrana osoba powinna bowiem posiadać odpowiednie predyspozycje, a więc nie może m.in. obawiać się widoku krwi ani wpadać w panikę w trudnych sytuacjach. Przepisy nie stanowią, jakie kwalifikacje powinien mieć taki pracownik. Dobrze jednak, jeśli jego wiedza przekracza elementarny zakres informacji przekazywanych podczas obowiązkowych szkoleń bhp. Należy także uwzględnić, że inne zagrożenia mogą pojawić się w biurze, a inne w zakładzie przemysłowym. W drugim przypadku dobrym rozwiązaniem jest wysłanie pracownika na dłuższy kurs kwalifikowanej pierwszej pomocy. Co więcej, w niektórych miejscach czasami pracodawca ma obowiązek przeszkolenia praktycznie wszystkich pracowników, a wynika to z przepisów szczególnych.
Odpowiedzialność karna za nieudzielenie pomocy
Zgodnie z art. 162 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553) ten, kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności. Nie popełnia natomiast przestępstwa ten, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.
Odpowiedzialności karnej nie podlega osoba, która podejmuje działania na miarę własnych możliwości oraz posiadanej wiedzy. Przestępstwem jest nieudzielenie żadnej pomocy, rozmyślne dokonywanie czynności na niekorzyść poszkodowanego, a także wyraźne lub świadome niedbalstwo.
Punkty pierwszej pomocy (PPP) w miejscu pracy
§ 44 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, ze zm.) stanowi, że pracodawca jest zobowiązany zapewnić sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy oraz środki do jej udzielania. W szczególności powinien umieścić punkty pierwszej pomocy tam, gdzie wykonywane są prace, które mogą powodować poważne zagrożenia wypadkowe bądź wydzielanie się par, gazów i pyłów szkodliwych dla ludzkiego organizmu. Punkty pierwszej pomocy muszą być wyposażone w odpowiedni sprzęt i materiały bhp.
Liczba, umiejscowienie oraz wyposażenie bhp punktów pierwszej pomocy zależne jest od rodzajów zagrożenia oraz stopnia ryzyka. Wszystkie te aspekty powinny być konsultowane z lekarzem, który sprawuje profilaktyczną opiekę nad pracownikami. W pobliżu punktów pierwszej pomocy należy umieścić instrukcję udzielania pomocy, a obsługę PPP należy powierzyć wyznaczonym wcześniej pracownikom.
Wyposażenie bhp punktu pierwszej pomocy dla przemysłu
Wyposażenie bhp zależy od rodzaju zagrożeń występujących w danym miejscu pracy, a także od stopnia ryzyka nasilenia szkodliwych czynników. Przykładowy punkt pierwszej pomocy dla przemysłu zawiera wyposażenie i odzież ochronną bhp służące do:
- Udzielania pierwszej pomocy
– Przenośny Zestaw Pierwszej Pomocy (ZPP)
– Folie termiczne
– Płyn do dezynfekcji
– Aparat do płukania oka
- Tlenoterapii i resuscytacji
– Butla tlenowa
– Worek samorozprężalny
- Oznaczenia miejsca zdarzenia
– Taśma ostrzegawcza
– Pachołki
– Lampa ostrzegawcza
– Pałeczki świetlne
– Latarka - Transportu poszkodowanego
– Nosze
- Unieruchomienia kończyn
– Kołnierze szyjne
– Szyny
- Zabezpieczenia osób udzielających pierwszej pomocy
– Hełm ochronny
– Kamizelka odblaskowa
– Odzież ochronna odporna na rozdarcia
– Buty ochronne
– Rękawice robocze
– Półmaska z pochłaniaczami
Wyposażenie bhp apteczki
W każdym miejscu pracy powinny znajdować się apteczki pierwszej pomocy. Ich liczbę oraz umiejscowienie również określa się na podstawie występujących zagrożeń. W apteczce powinny znaleźć się m.in.: plastry, rękawiczki jednorazowe, maseczka do sztucznego oddychania, gazy jałowe, agrafki, nożyczki, chusta włókninowa, opaski elastyczne, siatka opatrunkowa oraz płyn do dezynfekcji rąk. Należy jednak pamiętać o tym, że w apteczce nie powinno umieszczać się środków przeciwbólowych ani innych leków, w tym kropli. Jest to podyktowane obawą, że pewne składniki mogą wywołać poważne uczulenie lub też ogólnie pogorszyć stan poszkodowanego. Wyjątkiem jest sytuacja, gdzie osoba wybrana do udzielania pierwszej pomocy, posiada medyczne wykształcenie.
Przepisy nie określają dokładnego wyposażenia bhp, jakie powinno znaleźć się w apteczce lecz jej zawartość należy skonsultować z lekarzem, który sprawuje profilaktyczną opiekę nad pracownikami. Należy również pamiętać o regularnej kontroli jej zawartości i uzupełnianiu zaistniałych braków. Kwestie te powinny zostać uregulowane wewnątrzzakładowo, łącznie z określeniem sposobu zamawiania wyposażenia apteczki. Tego typu czynności mogą wykonywać przeszkoleni pracownicy.
Miejsca, w których znajdują się apteczki, a także punkty pierwszej pomocy, należy oznakować zgodnie z normą PN-EN ISO 7010. Obecnie funkcjonującym znakiem jest biały krzyż na zielonym tle.
Odpowiednia odzież ochronna i robocza, a zapobieganie wypadkom
Duże znaczenie odnośnie minimalizowania ryzyka wystąpienia wypadków przy pracy stanowi dobrej jakości odzież bhp. Co więcej, pracodawca ma obowiązek zapewnienia właściwej odzieży roboczej i ochronnej pracownikom, jeśli wymagają tego warunki pracy. Jednym z elementów ubrania roboczego są spodnie ochronne, które powinny cechować się wytrzymałością, aby móc zapobiec nawet poważniejszym otarciom skóry. Natomiast podczas niesprzyjających warunków atmosferycznych należy wyposażyć pracowników w kurtki robocze zimowe chroniące przed nadmierną utratą ciepła. Odzież ochronna powinna zostać dobrana w taki sposób, aby jak najdokładniej chroniła skórę tam, gdzie jest ona najbardziej narażona. Dlatego na przykład podczas prac spawalniczych konieczne jest stosowanie długich spodni roboczych, które stanowią barierę dla gorących iskier.
Jednym z najważniejszych elementów wyposażenia bhp są hełmy ochronne. W przypadku zagrożeń, które związane są z uderzeniem o nieruchome (również zawieszone) elementy, dochodzi obawa powiązana z ryzykiem spadnięcia przedmiotów, pracownik powinien używać przemysłowego hełmu ochronnego. Jeśli natomiast istnieje dodatkowe zagrożenie w postaci ostrych i skośnie spadających przedmiotów, należy stosować wysoko skuteczne hełmy ochronne, których standardy określa norma EN 50365.
Ważnym elementem wyposażenia bhp są także rękawice robocze, które posiadają zróżnicowane właściwości ochronne. Wśród rękawic roboczych bhp można wyróżnić m.in. rękawice spawalnicze, elektroizolacyjne, antyprzepięciowe, antywibracyjne, chroniące przed niską lub wysoką temperaturą czy też stanowiące ochronę przed czynnikami mechanicznymi bądź chemicznymi. Rękawice ochronne muszą spełniać określone wymagania, jakie stawia się konkretnym rodzajom, w zależności od zagrożeń i stopnia ryzyka.
Równie roztropnie należy dobierać buty bhp, które różnią się właściwościami w zależności od poziomu zagrożeń. Buty ochronne czy też buty robocze muszą spełniać określone standardy. Tam, gdzie istnieje ryzyko wybuchu, powinno stosować się obuwie przewodzące lub antyelektrostatyczne. Natomiast podczas wykonywania czynności w trakcie których pojawiają się iskry, należy wybrać buty bhp sięgające do połowy łydki czy kolana bądź też trzewiki wyposażone w klapę osłaniającą śródstopie. Buty robocze męskie, jak i damskie powinny także zapewniać komfort użytkowania.
Okulary ochronne, gogle oraz osłony twarzy są równie istotną częścią wyposażenia bhp. Mogą chronić przed substancjami chemicznymi, cieczami, gazami, a także promieniowaniem. Okulary ochronne można także podzielić ze względu na wytrzymałość mechaniczną. Podczas dokonywania wyboru należy zwrócić uwagę czy pracownik nosi okulary korekcyjne. W takim przypadku okulary ochronne czy gogle trzeba odpowiednio do nich dopasować.
