Consorte BHP

Blog poświęcony Bezpieczeństwu i higienie pracy

Jak zapobiegać skutkom działania substancji niebezpiecznych?

Pomimo zakazu stosowania niektórych szkodliwych substancji, jak na przykład azbestu, który wywołuje niebezpieczne choroby płuc czy też chlorku winylu odpowiedzialnego za raka wątroby, wciąż wielu pracowników ma kontakt z innymi zagrażającymi zdrowiu substancjami. Choć co prawda w dużej mierze ograniczono ich stosowanie bądź też dokonuje się rygorystycznych kontroli zawartości, to jednak wciąż stanowią one duży problem w zakresie bezpieczeństwa pracy. W większych zakładach pracy używa się ponad tysiąc produktów chemicznych, jak na przykład farby czy różnego rodzaju środki czyszczące. Wiele z nich stanowi mieszaniny co najmniej paru substancji. Oznacza to, że jeden pracownik może mieć styczność z setkami substancji chemicznych.

Czym są substancje niebezpieczne?

Substancje niebezpieczne znajdujące się w miejscu pracy, stanowią dowolne substancje, będące w formie cieczy, gazu bądź ciała stałego, które zagrażają zdrowiu pracowników. Mogą one zostać wyprodukowane lub powstać na skutek procesów przetwarzania lub też naturalnie występować w środowisku, jak na przykład ropa naftowa. Do substancji niebezpiecznych zaliczają się także czynniki biologiczne w postaci wirusów, bakterii, grzybów oraz pasożytów. Na działanie niebezpiecznych czynników biologicznych w dużym stopniu narażona jest służba zdrowia, a także osoby pracujące w laboratoriach czy w rolnictwie.

Kontakt z substancjami niebezpiecznymi wywołuje różnego rodzaju szkody dla organizmu. Szkodliwe działanie może stanowić efekt pojedynczego kontaktu z substancją chemiczną, długotrwałego narażenia bądź też gromadzenia się substancji w organizmie przez dłuższy czas. Obecność niebezpiecznych substancji w miejscu pracy może powodować:

  • choroby układu oddechowego (pylica, astma, zapalenie błon śluzowych),
  • uszkodzenia narządów wewnętrznych (układu nerwowego, mózgu),
  • nowotwory (rak płuc, rak jamy nosowej, białaczka),
  • zatrucia,
  • choroby skóry,
  • problemy z płodnością oraz wrodzone wady rozwojowe,
  • alergie.

Co więcej, część substancji niebezpiecznych może także powodować ryzyko wystąpienia pożaru lub wybuchu. Większość substancji niebezpiecznych charakteryzuje się kilkoma negatywnymi właściwościami.

Substancje niebezpieczne wnikają do ludzkiego organizmu różnymi sposobami. Mogą być wdychane lub wchłaniane poprzez skórę. Ponadto, niektóre mogą przedostać się drogą pokarmową – na przykład w sytuacji, gdy pracownik je posiłek w miejscu na terenie zakładu pracy, gdzie jest to zabronione ze względu na występowanie zanieczyszczeń. Również wysoka temperatura może potęgować zagrożenie ze względu na zwiększoną absorpcję substancji.

Regulacje prawne dotyczące substancji niebezpiecznych

Na terenie UE obowiązują przepisy, które regulują stosowanie substancji niebezpiecznych w miejscach pracy. Do głównych aktów prawnych w tym zakresie należy dyrektywa ramowa w sprawie bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy, dyrektywa w sprawie środków chemicznych, a także dyrektywa w sprawie substancji rakotwórczych i mutagennych. Pracodawcy powinni spełniać podstawowe wymogi określone w dyrektywach. Istnieją również dodatkowe dyrektywy związane z bezpieczeństwem odnośnie substancji szkodliwych, które dotyczą na przykład ochrony określonych grup pracowników, takich jak pracownice w ciąży.

Przepisy unijne określają także wymogi informacyjne dotyczące chemikaliów. Dotyczą ich klasyfikacji, oznakowania, a także pakowania. Niebezpieczne substancje mogą być stosowane wyłącznie do określonych celów. Użycie części z nich podlega ograniczeniom, a czasami jest wręcz zakazane. W latach 2018 – 2019 r. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU – OSHA) prowadziła kampanię promującą zapobieganie zagrożeniom wynikającym ze stosowania substancji niebezpiecznych w miejscu pracy. Celem kampanii było ograniczenie użycia tego rodzaju substancji, a także zapobieganie ich skutkom poprzez informowanie o możliwych konsekwencjach zdrowotnych oraz metodach zapobiegania.

Jednym z najpoważniejszych problemów związanych ze stosowaniem substancji niebezpiecznych jest ryzyko wywołania raka. Przeciwdziałanie szkodom spowodowanym przez substancje rakotwórcze stanowi jeden z priorytetów Unii Europejskiej, który znalazł się w Strategicznych Ramach UE w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp) na lata 2014-2020.

Należy pamiętać o tym, że dyrektywy UE dotyczą jedynie minimalnych wymogów, jakie muszą zostać spełnione. Państwa członkowskie mogą natomiast ustanawiać dodatkowe, bardziej restrykcyjne bądź szczegółowe przepisy związane z bezpiecznymi warunkami pracy.

Ocena ryzyka zagrożenia

W celu ochrony pracowników przed konsekwencjami oddziaływania niebezpiecznych substancji, pracodawca powinien przede wszystkim dokonać oceny ryzyka. Zgodnie z przepisami UE jest to konieczny wstęp skutecznego zapobiegania wszelkim zagrożeniom. Proces oceny ryzyka związanego z substancjami niebezpiecznymi powinien zostać podzielony w następujący sposób:

  • I – sporządzenie listy szkodliwych substancji, jakie występują w miejscu pracy, a także tych, które powstają na skutek wykonywania określonych czynności na stanowisku pracy, jak na przykład podczas spalania lub szlifowania.

  • II – zgromadzenie informacji dotyczących określonych zagrożeń.

  • III – analiza stopnia intensywności, częstotliwości oraz długości z jaką działa każda substancja niebezpieczna.

  • IV – opracowanie planu działania przedstawiającego czynności, które kolejno należy podjąć, aby zminimalizować istniejące zagrożenie. Rozważenie możliwości usunięcia bądź zastąpienia szkodliwych substancji.

  • V – określenie środków koniecznych do ochrony pracowników przed substancjami niebezpiecznymi – w tym odzież ochronna, ale także szkolenia.

  • VI – regularne przeglądy i aktualizacje oceny ryzyka.

  • VII – ocena wpływu środków zapobiegawczych i ewentualne wprowadzanie modyfikacji.

Odzież ochronna jako jedna z metod zapobiegania skutkom działania szkodliwych substancji

Przepisy UE związane z bhp określają stopień ważności środków zapobiegających lub ograniczających narażenie na substancje niebezpieczne. Przede wszystkim pracodawca powinien przeanalizować, czy możliwe jest wyeliminowanie szkodliwych substancji. Jeśli nie, wówczas najlepiej jest zastąpić je tymi, które są mniej niebezpieczne. Jeżeli nie ma takich możliwości, należy zastosować odpowiednie środki technologiczne (np. lepsza wentylacja) lub organizacyjne (np. ograniczenie liczby narażonych pracowników). Ostatecznością jest używanie środków ochrony indywidualnej, czyli odzieży ochronnej oraz sprzętu bhp.

Jednak w wielu miejscach pracy nie ma możliwości usunięcia substancji niebezpiecznych ani też zmiany organizacji pracy. Dlatego tak ważny jest dobór specjalistycznej odzieży ochronnej bhp. W przypadku narażenia na kontakt z niebezpiecznymi czynnikami chemicznymi lub biologicznymi, pracownik powinien stosować odzież roboczą, która zakrywa jak największą część ciała. Na wielu stanowiskach powinny być stosowane spodnie robocze z długimi nogawkami. Niezbędne są rękawice robocze, hełmy ochronne, pełne buty robocze z podnoskiem, a także okulary ochronne lub gogle oraz maski dopasowane do określonego zagrożenia. Ważne jest, aby sprzęt zakupiony w hurtowni bhp odznaczał się wysoką jakością, a więc skutecznie chronił zdrowie pracownika.

Odzież ochronna oraz sprzęt bhp stosowane w przypadku wybranych zagrożeń przedstawiają się następująco:

  • Cement
    Cement mający kontakt z wodą działa drażniąco na oczy oraz skórę. Natomiast jego sucha postać powoduje kaszel oraz duszności. Dlatego mając z nim styczność, powinno stosować się nieprzepuszczalne rękawice robocze wykonane na przykład z nitrylu bądź neoprenu. Istotne jest również zakładanie okularów ochronnych, a także półmasek lub masek z filtrami.

  • Rozpuszczalnik nitro
    Podrażnia skórę oraz drogi oddechowe. Może spowodować zawroty głowy, niebezpieczne uszkodzenie oczu bądź układu nerwowego. Jest łatwopalny. Mając z nim kontakt, powinno stosować się gogle lub szczelnie zabudowane okulary ochronne, a także powlekane rękawice ochronne wykonane na przykład z neoprenu. Należy także zakładać fartuch bądź inną powlekaną odzież roboczą.

  • Pianka montażowa
    Działa drażniąco na skórę, oczy oraz drogi oddechowe. Jest łatwopalna. W celu ochrony zdrowia należy stosować okulary ochronne oraz rękawice robocze, które wykonane są na przykład z kauczuku nitrylowego. W sytuacji, gdzie miejsce pracy nie posiada zbyt dobrej wentylacji, należy używać również masek filtrujących.

  • Silikon sanitarny
    Podrażnia oczy, skórę oraz drogi oddechowe. Może wywołać reakcję alergiczną. Mając z nim styczność, należy nosić rękawice bhp z gumy, a także okulary ochronne. W przypadku, gdy pomieszczenie nie posiada zbyt dobrej wentylacji, powinno stosować się także maskę filtrującą, która jest przeznaczona do gazów organicznych.

  • Lepik asfaltowy
    Działa drażniąco na oczy, skórę oraz układ oddechowy. Może być odpowiedzialny za zawroty głowy, a także mdłości. Należy stosować okulary ochronne oraz powlekane rękawice robocze, na przykład z neoprenu. Jeżeli miejsce pracy nie posiada zbyt dobrej wentylacji, należy używać również masek z pochłaniaczem.

W przypadku zagrożeń związanych z czynnikami biologicznymi, jak na przykład wirusy czy bakterie, istotna jest przede wszystkim ochrona błon śluzowych przez które cząsteczki mogą przeniknąć do organizmu. W tym celu stosuje się półmaski filtrujące oraz okulary ochronne lub gogle. Jako odzież ochronna sprawdzają się wówczas zabudowane kombinezony oraz pełne buty robocze.

Odwiedź Sklep z artykułami BHP

Najnowsze artykuły