Narząd wzroku jako wyjątkowo wrażliwy, wymaga szczególnej ochrony podczas wykonywania obowiązków pracowniczych. Zadaniem pracodawcy jest wyposażyć podwładnych w sprzęt bhp, który będzie odpowiednio dopasowany do rodzaju oraz poziomu zagrożeń. Okulary ochronne BHP, gogle ochronne, a także osłony twarzy stanowią nieodzowne wyposażenie w wielu miejscach pracy. Ogólne wymagania dotyczące różnych rodzajów środków ochrony oczu zawarto w normie PN-EN 166:2005.
Okulary ochronne a wada wzroku
W związku z tym środki ochrony indywidualnej dla pracowników z wadą wzroku powinny zostać dopasowane w taki sposób, aby można było stosować je wraz z okularami korekcyjnymi bądź szkłami kontaktowymi. Reasumując, pracodawca nie ma obowiązku zakupu specjalistycznych okularów ochronnych będących jednocześnie korekcyjnymi. Jednak musi wyposażyć podwładnego w takie okulary bhp, które będą odpowiednie do nałożenia na okulary korekcyjne.
Środki ochrony oczu i twarzy
Wszystkie środki służące do ochrony oczu posiadają szybkę ochronną. Z reguły składa się ona z materiałów organicznych, jak na przykład poliwęglanu czy polimetakrylanu metylu lub też ze szkła nieorganicznego. Szybki ochronne umieszcza się w ramkach, które mają utrzymywać je w odpowiednim położeniu. Ze względu na konstrukcję, środki służące do ochrony oczu można podzielić na:
- Okulary ochronne
Z wyglądu są podobne do okularów sportowych. W podstawowej wersji zasłaniają jedynie oczy użytkownika. Okulary bhp bez filtra ochraniają przed dostaniem się do oka ciała stałego, a te wyposażone w filtry stanowią ochronę również przed promieniowaniem. Dla zapewnienia większego bezpieczeństwa mogą posiadać osłony boczne oraz osłony od strony czoła. Do tej kategorii należą przeciwsłoneczne okulary ochronne, nieocenione podczas pracy na zewnątrz. - Gogle ochronne
Przeważnie posiadają sztywną ramkę oraz miękką oprawę, która przylega do twarzy, a tym samym z każdej strony osłania cały obszar dookoła oczu. Gogle ochronne stanowią lepszą ochronę niż okulary ochronne. W celu zminimalizowania efektu parowania stosuje się system wentylacji pośredniej bądź bezpośredniej. - Osłony twarzy
Najczęściej ich zadaniem jest ochrona twarzy przed ciałami stałymi oraz rozbryzgami cieczy. Wykonuje się je z tworzyw sztucznych bądź metalowej siatki. Można je montować na hełmie lub nagłowiu. Mogą być stosowane w połączeniu z goglami bhp lub okularami ochronnymi. Do osłon twarzy można zaliczyć:- Kaptury
Chronią nie tylko oczy, ale i głowę wraz z szyją. Zabezpieczają pracownika głównie przed wysokimi temperaturami, a także rozbryzgami stopionych metali. Mają zastosowanie w hutnictwie oraz w spawalnictwie.
- Przyłbice spawalnicze
Są niezastąpione przy pracy, w której twarz jest zagrożona kontaktem z gorącymi iskrami. Chronią także przed promieniowaniem, które wytwarzane jest podczas spawania. Mają konstrukcję, która umożliwia łatwe podniesienie przyłbicy w trakcie przerw. Wyposażone są w filtry ułatwiające patrzenie w stronę wykonywanego spawania.
- Tarcze spawalnicze
Również służą do ochrony oczu i twarzy przed gorącymi iskrami lecz trzymane są w dłoni. Można wymieniać w nich filtry.
- Kaptury
- Siatkowe środki ochrony
Mogą przybrać postać okularów roboczych, gogli bądź osłon twarzy. Chronią jedynie przed uderzeniami ciał stałych. Nie nadają się do ochrony przed cieczą, prądem czy promieniowaniem.
Wybór okularów ochronnych ze względu na zagrożenia
Ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi
Są to okulary bhp zabezpieczające oczy przed uderzeniami ciał stałych. Wymagania zostały określone w normie PN-EN 168:2005 i PN-EN 166:2005. Ze względu na wytrzymałość mechaniczną wyróżnia się cztery poziomy ochrony:
| Poziom | Energia uderzenia | Użyteczność | Zastosowanie |
| S | podwyższona energia uderzenia – uderzenia większych elementów o małej prędkości | ręczna obróbka drewna i tworzyw sztucznych | wszystkie środki ochrony oczu i twarzy |
| F | niska energia uderzenia – uderzenia o dużej prędkości przy niskiej energii |
ręczna obróbka kamienia lub metali | wszystkie środki ochrony oczu i twarzy |
| B | średnia energia uderzenia – uderzenia o dużej prędkości i średniej energii | mechaniczna obróbka drewna, kamieni, tworzyw sztucznych, metali | gogle i osłona twarzy |
| A | wysoka energia uderzenia – uderzenia o dużej prędkości i wysokiej energii | szlifowanie oraz cięcie wysokoobrotowymi maszynami | osłona twarzy |
W przypadku, gdy praca ma być wykonywana w ekstremalnych temperaturach, szybki oraz oprawki będą oznakowane symbolem FT, BT lub AT. Nie dotyczy to poziomu S.
Ochrona przed ciekłymi substancjami chemicznymi i biologicznymi
W tym przypadku stosuje się osłony twarzy lub gogle ochronne, które są wyposażone w wentylacje pośrednią, która chroni przed wnikaniem kropli cieczy. W takich warunkach pracy okulary ochronne nie są wystarczające. Osłona twarzy powinno się używać wówczas, gdy istnieje ryzyko związane z rozbryzgami cieczy. Gogle ochronne często stosuje się w laboratoriach chemicznych. Sprzęt służący do ochrony oczu przed kroplami i rozbryzgami cieczy jest oznakowany symbolem 3.
Ochrona przed gazami i pyłami
W tym przypadku stosuje się gogle ochronne bhp lub osłonę twarzy. Nie należy używać okularów ochronnych. Gogle powinny posiadać wentylację pośrednią, która zapobiega przedostaniu się pyłów. Tego typu ochronę stosuje się tam, gdzie występują opary niebezpiecznych substancji, pył węglowy czy w trakcie rozpylania specyfików służących ochronie roślin. Tego typu środki ochrony oczu mogą być oznakowane w następujący sposób:– 4 – ochrona przed pyłami o grubych cząstkach (ponad 5 μm),
– 5 – ochrona przed pyłami, gazami, dymami, aerozolami o małych cząstkach (poniżej 5 μm).
Ochrona przed stopionymi metalami oraz gorącymi ciałami stałymi
Stosuje się gogle BHP lub osłony twarzy. Ich celem jest zapobieżenie uszkodzeniom termicznym spowodowanym rozbryzgami stopionego metalu i gorącymi odpryskami ciał stałych. Stopiony metal nie może przywierać do szybek ochronnych. Środki zapewniające ochronę przed tego typu zagrożeniami są oznakowane symbolem 9.
Ochrona przed promieniowaniem
W tej grupie można wyróżnić środki chroniące przed:
- Promieniowaniem nadfioletowym (UV)
Do ochrony mogą służyć okulary bhp, gogle, jak i osłony twarzy. Tego typu promieniowanie występuje w trakcie pracy z lampami rtęciowymi, halogenowymi, Wooda czy deuterowymi. Wyróżnia się następujące podzakresy promieniowania:
– UVA – brak stanu zapalnego oka lecz pojawia się efekt mglistej poświaty,
– UVB – mogą wystąpić stany zapalne,
– UVC – obrzęki oka, pojawia się ropa.
Oznaczenia filtrów UV są złożone z numeru katalogowego oraz stopnia ochrony, który podaje się po myślniku. Wyróżnia się następujące stopnie ochrony (im wyższy tym większe tłumienie promieniowania): 1,2; 1,4; 1,7; 2, 2,5; 3, 4, 5. Stopień ochrony 2 i 2,5 można zastosować na przykład w pracy przy lampie fotochemicznej. Stopień 3 lub 4 sprawdzi się przy lampach halogenowych oraz słonecznych stosowanych w solarium, a stopień ochrony 5 będzie odpowiedni przy układzie lamp impulsywnych. Do ochrony przed promieniowaniem UV stosuje się filtry z numerami katalogowymi 2 (rozpoznawanie barw może być gorsze), 3 (dobre rozpoznawanie barw) oraz wyjątkowo 2C (zaciemnienie i lepsze rozpoznawanie barw).
- Promieniowaniem podczerwonym (IR)
Tego typu promieniowanie występuje na przykład w pracy przy piecach grzewczych, hutniczych, a także przy roztopionych lub podgrzanych metalach. Oznaczenie filtrów IR to numer katalogowy 4 oraz stopień ochrony, który podany jest po myślniku. Wyróżnia się czternaście stopni ochrony mających związek z temperaturą źródła, gdzie stopień 1,2 odpowiada temperaturze do 1050 ⁰C, a stopień 10 odnosi się do 2220 ⁰C. Dodatkowo występuje symbol R oznaczający podwyższony współczynnik odbicia w podczerwieni oraz 4C jako lepsze rozpoznawanie kolorów.
- Olśnieniem słonecznym
Do ochrony przed silnym promieniowaniem słońca wykorzystuje się filtry o numerach 5 oraz 6. Pierwsze stosuje się w sytuacji, gdy nie istnieją wymagania odnośnie ochrony przed promieniowaniem podczerwonym, a 6 wówczas, gdy jest ona wymagana. Istnieje siedem stopni ochrony. Stopnie od 1,1 do 1,7 stanowią niewielką ochronę. Zaleca są filtry o stopniu od 2 do 2,5. Natomiast 3,1 stosuje się w pracach związanych ze stycznością z jaskrawą powierzchnią czy w wysokich partiach gór. Stopień 4,1 jest najwyższy i nie należy korzystać z tego rodzaju ochrony podczas prowadzenia samochodu.
- Promieniowaniem laserowym
Tego rodzaju promieniowanie występuje przede wszystkich w chirurgii, stomatologii, dermatologii czy geodezji. Wyróżnia się dziesięć poziomów filtrów od LB1 do LB10, gdzie wyższy numer oznacza większą ochronę. Właściwe środki ochrony dobiera się po określeniu trybu pracy lasera, zakresu długości fali pracy lasera oraz maksymalnej gęstości mocy lub energii promieniowania.
- Promieniowaniem podczas spawania
W tym przypadku stosuje się ponad dwadzieścia filtrów ochronnych o różnym poziomie zaciemnienia. Przy wyborze należy określić natężenie przepływu przez palnik, natężenie prądu, rodzaj łuku i metalu, ustawienie operatora oraz oświetlenie pomieszczenia.
Oznaczenie klas optycznych
Klasa optyczna określa sugerowany czas noszenia danych okularów ochronnych. Wyróżnia się następujące klasy:
– 1 – praca ciągła,
– 2 – przerywana, nieregularna praca,
– 3 – wyjątkowe sytuacje.
