W określonych warunkach pracownik ma prawo do używania własnej odzieży oraz obuwia jako roboczego. Pracodawca ma obowiązek wyznaczenia stanowisk pracy na których takie rozwiązanie jest możliwe do zaakceptowania. Natomiast sam pracownik musi wyrazić zgodę na używanie własnego ubrania jako roboczego. W takiej sytuacji konieczne jest również ustalenie ekwiwalentu pieniężnego za odzież roboczą, a także określenie odpowiedzialności za pranie czy konserwację odzieży, jak i obuwia roboczego.
Odzież ochronna a robocza
Odzież ochronna, która zaliczana jest do środków ochrony indywidualnej, ma na celu zabezpieczenie pracownika przed wszelkiego rodzaju zagrożeniami występującymi w miejscu pracy. Mogą one powodować niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia uszkodzenia mechaniczne, chemiczne czy też termiczne. Wśród środków ochrony indywidualnej można wyróżnić także okulary ochronne, obuwie ochronne, rękawice ochronne oraz hełmy bhp. Dość często zdarza się, że dany rodzaj butów czy też rękawic ochronnych zabezpiecza ciało przed różnymi typami zagrożeń jednocześnie.
Poszczególne środki ochrony indywidualnej dzieli się na określone klasy czy typy, które związane są ze stopniem ochrony. Związany jest on z poziomem ryzyka zaistnienia szkód w organizmie ludzkim. Właściwości odzieży ochronnej zależą przede wszystkim od materiałów, jakie zostały wykorzystane do produkcji, dodatkowego wyposażenia oraz konstrukcji. Artykuły stanowiące środki ochrony indywidualnej muszą zostać poddane testom sprawdzającym, czy spełniają wymagane dla nich normy. Następnie są w odpowiedni sposób oznaczane przez producenta. Odzież ochronna oferowana w hurtowniach bhp musi gwarantować bezpieczeństwo w określonych sytuacjach.
Odzież robocza nie musi spełniać wymagań, które dotyczą środków ochrony indywidualnej. Ubranie robocze stosowane jest przede wszystkim po to, aby uniknąć zniszczenia lub zabrudzenia własnej odzieży. Nie pełni ono funkcji ochronnych, czyli może być noszone jedynie w warunkach, w których nie występuje jakiekolwiek zagrożenie dla pracownika. Odzież i obuwie robocze powinny spełniać wymogi Polskich Norm lecz nie ma obowiązku spełniania aż tak surowych restrykcji jak w przypadku odzieży ochronnej.
Obowiązek pracodawcy w zakresie dostarczenia odzieży roboczej
Pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikowi ubrania roboczego oraz butów bhp wówczas, gdy:
- istnieje ryzyko, że odzież własna ulegnie zniszczeniu bądź zabrudzeniu,
- występują określone wymogi sanitarne, technologiczne czy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy.
Zarówno odzież robocza, jak i buty robocze, pracownik otrzymuje nieodpłatnie. Stanowią one własność pracodawcy, co oznacza, że po ustania stosunku pracy, muszą zostać zwrócone przez pracownika. Również w sytuacji, w której podwładny stracił odzież roboczą lub obuwie bhp, ma obowiązek zapłacić pracodawcy kwotę, która równa jest niezamortyzowanej części wyposażenia bhp.
Rodzaje odzieży roboczej, w tym butów bhp, a także okresy użytkowania powinny zostać ustalone przez pracodawcę po wcześniejszej rozmowie z pracownikami. Następnie należy sporządzić tabele dotyczące norm przydziału ubrania roboczego. Powinny także zostać one umieszczone w regulaminie pracy, jeśli taki obowiązuje.
Kiedy można stosować odzież i obuwie własne jako robocze?
Istnieje możliwość korzystania przez pracownika z własnej odzieży bądź obuwia. Jednakże muszą zostać spełnione następujące warunki:
- należy określić stanowiska, na których pracownik może korzystać z własnej odzieży bądź obuwia;
- pracodawca musi uzyskać zgodę pracownika na tego typu rozwiązanie;
- odzież oraz obuwie pracownika muszą spełniać określone wymagania z zakresu bhp.
Zabrania się stosowania własnej odzieży roboczej na stanowiskach pracy:
- związanych z bezpośrednią obsługą maszyn oraz pozostałych urządzeń technicznych;
- gdzie istnieje ryzyko bardzo dużego zabrudzenia bądź skażenia ubrania roboczego substancjami chemicznymi, środkami promieniotwórczymi, a także materiałami biologicznie zakaźnymi.
Ekwiwalent pieniężny za używanie własnej odzieży roboczej
Pracodawca zobowiązany jest do wypłaty ekwiwalentu w przypadku, gdy pracownik nosi własną odzież bądź buty robocze. Wysokość ekwiwalentu bazuje na aktualnych cenach zakupu wyposażenia bhp. Ekwiwalent za korzystanie z odzieży oraz obuwia roboczego zwolniony jest od podatku dochodowego od osób fizycznych, co oznacza, że nie podlega on opodatkowaniu. Kwestię dotyczącą tego, co jaki czas pracodawca będzie wypłacał ekwiwalent, należy omówić z pracownikami bądź ich przedstawicielstwem.
Obowiązkiem pracodawcy jest także pranie, naprawa, konserwacja oraz odkażanie odzieży roboczej oraz obuwia roboczego. W niektórych sytuacjach istnieje jednak możliwość przekazania niektórych obowiązków podwładnemu. Wówczas pracownik powinien otrzymywać ekwiwalent pieniężny na przykład za wypranie ubrania roboczego, we własnym zakresie. Przepisy nie stanowią na jakich zasadach powinno się ustalać koszty prania odzieży roboczej. Jeżeli pracownik zamierza korzystać z pralni, pracodawca powinien zasięgnąć informacji dotyczącej ceny takiej usługi. W sytuacji, gdy podwładny będzie prał odzież roboczą w swoim domu, pracodawca powinien wspólnie z nim określić konkretną kwotę.
Pracownik nie może prać, konserwować, odpylać oraz odkażać odzież roboczą we własnym zakresie w przypadku, gdy została ona skażona środkami chemicznymi, promieniotwórczymi bądź też, jeśli ubranie miało styczność z materiałami biologicznie zakaźnymi. W takich sytuacjach to pracodawca jest zobowiązany do podjęcia tego rodzaju czynności o czym stanowi art. 23710 Kodeksu pracy. W niektórych przypadkach odzież robocza powinna natomiast jak najszybciej zostać poddana utylizacji.